در ماه رمضان، روزه گرفتن را میتوان به عنوان اصلی ترین ویژگی ماه مبارک رمضان در نظر گرفت. در مورد روزه، فضائل و تأثیرات شگرفی روایت شده است. اما آیا روزه‌ی تمامی افراد در ماه رمضان صحیح است؟ چه عواملی باعث باطل شدن روزه در ماه رمضان میشود؟ و آیا در تمامی روزها و ماه‌های سال نیز میتوان روزه گرفت؟
در این مقاله همراه باشید با پاسخ برخی از این سوالات.
حکایت پیامبر و زنی که روزه‌اش را با دشنام باطل کرد
روایت است از پیامبر که زنى در زمانی که روزه گرفته بود، جاریه‌اش را دشنام داد. حضرت غذایی طلبید . آن زن را گفت بخور زن. زن گفت من روزه ام . فرمود : چگونه روزه اى که جاریه خود را دشنام دادى. روزه فقط همین نخوردن و نیاشامیدن تنها نیست. به درستى که حق تعالى روزه را حجابى گردانیده است از سایر امور قبیحه. از کردار بد و گفتار بد. چه بسیار کم هستند روزه داران و چه بسیارند گرسنگى کشندگان و حضرت امیرالمؤ منین (علیه السلام) فرمود که چه بسیار روزه دارى که بهره اى نیست او را از روزه به غیر از تشنگى و گرسنگى و چه بسیار عبادت کننده اى که نیست او را بهره اى از عبادت به غیر تَعَب. اى خوشا خواب زیرکان که بهتر از بیدارى و عبادت احمقان است و خوشا افطار کردن زیرکان که بهتر از روزه داشتن بى خردان است .
حکایتی از باطل بودن روزه در روز عاشورا
به نقل از کتاب نوروز در جاهلیت و اسلام، اثر آیت الله سید محمد محسن حسینی طهرانی که توسط انتشارات مکتب وحی به چاپ رسیده است، در زمان گذشته بنی امیّه و بنی مروان به منظور شکرگذاری از غلبه بر فرزند رسول خدا و کشتن اولاد آن حضرت در روز عاشورا، این روز را روزه می گرفتند؛ و در زیارت عاشوراء می خوانیم:
اَللَهُمّ إنّ هذا یَومٌ تبرَّکَت به بَنوأُمیّه و ابنُ آکِلةِ الأکباد … ؛ «پروردگارا امروز روزی است که بنی‌امیّه و فرزند هند جگرخوار، آن را مبارک و میمون می‌شمارند … .»
بنابراین، روزه گرفتن در روز عاشورا از سمت ائمه (ع) منع شده بود. درست است که هیچ فرد شیعه‌ای که در این روز روزه میگیرد، قصد و نیت معاندین را ندارد و حتی آنان را مورد لعن قرار میدهد، اما به این دلیل که این روز را معاندین اهل بیت مبارک دانسته و آن را جشن میگرفتند، اگر شخصی روزه میگرفت، خواسته یا ناخواسته باعث جلب اذهان به آن سمت و سو شده و آن حرکت ناپسند در اذهان مجسّم میشد. به همین دلیل، روزه در روز عاشورا باطل و منع شده بود. اما در زمان فعلی که دیگر آن سنّت باقی نمانده و شخصی به این دلیل روزه نمیگیرد، منعی برای روزه گرفتن در روز عاشورا وجود نخواهد داشت.
مورد قبول نبودن روزه و نماز تا 40 روز در اثر غیبت
بر اساس کتاب اربعین در فرهنگ شیعه، در جامع الأخبار از پیامبر گرامی اسلام نقل است که فرمود: «کسی که غیبت مرد یا زن مسلمانی را کند، تا چهل روز نماز و روزه‌ی او مورد قبول پروردگار حق تعالی قرار نمی گیرد؛ مگر آنکه آن شخص از او درگذرد.»
روایت پیامبر و زنانی که در حال روزه به غیبت میپرداختند
در کتاب مبانی اخلاق از علامه طهرانی، روایتی از عامه است و ملاّ محسن کاشانی در محجّة البیضاء از غزالی و او ظاهراً از مسند احمد حنبل نقل می‌کند که:
در زمان پیامبر، دو زن در ماه رمضان روزه گرفته بودند. نزدیک غروب گرسنگی و تشنگی شدیدی بر آنها غلبه کرد به نحوی که نزدیک بود از حال بروند و خدمت حضرت رسول فرستادند و عرض کردند: «ما از تاب و تحمّل رفتیم! اجازه می دهید روزه‌ی خود را افطار کنیم؟» حضرت فرمودند: «اینها روزه نیستند و افطار کرده اند!» و دستور دادند طشتی برای آنها آوردند و به آن دو زن گفتند: «هرچه می توانید در این طشت قِیْ کنید!» یکی از آنها در نصف طشت خون تازه و گوشت تازه جویده‌شده بالا آورد، باز دیگری قِیْ کرد و تمام آن طشت از همان خون تازه و گوشت جویده‌شده پر شد. مردم تعجّب کردند که اینها امروز چیزی نخورده بودند و این چیزها در شکم اینها چیست که بیرون آمده است، درصورتی که می‌گویند: ما از ناتوانی نزدیک است از پا در بیاییم!
حضرت فرمودند: «این دو از صبح تا به غروب در منزل کنار هم نشسته اند و مشغول غیبت أعراض و نوامیس مردم و بد گویی از حالات آنها هستند، و اینها خیال می کنند که روزه هستند؛ ولی نمی دانند که از چیزهایی که خدا در سایر ایّام حلال کرده است مثل خوردن و آشامیدن، روزه گرفته اند، ولی به چیزهای حرام افطار کرده اند! آن غیبت هایی که کرده اند، به منزله‌ی همین خون ها و گوشت هایی است که از برادران مؤمن خود جویده اند و جوف ملکوتی آنها را پر کرده است!»